PFIC Hastalığı Nedir?
Progresif familyal intrahepatik kolestaz (PFIC), sıklıkla erken süt çocukluğu ve çocukluk döneminde görülen, yaşamın ilk dekadında siroza ilerleyen, otozomal resesif geçişli, nadir bir kolestaz formudur. Hepatobiliyer taşıyıcı proteinleri kodlayan genlerdeki mutasyonlar sonucu gelişmektedir (1). Başlıca klinik bulguları sarılık, kaşıntı, gelişme geriliği, hepatosplenomegali ve kolestazdır. Görülme sıklığı, 1/50.000 ile 1/100.000 arasında değişir. [2]
PFIC Hastalığının Alt Tipleri Nelerdir?
Hastalığın kesin tanısı ve alt tiplendirmesi moleküler genetik incelemeler ile konulabilmektedir (3). PFIC, son yıllarda tanımlanan tipleriyle beraber 9 farklı alt tipe sahiptir. Bu alt tipler birbirinden farklı genotipik özellikler gösterir. (4). İlk 3 tip en sık gözlenmekle birlikte;
Byler hastalığı olarak da bilinen PFIC 1, ailesel intrahepatik kolestaz 1 proteinini kodlayan ATP8B1 geninin mutasyonlarından kaynaklanır. PFIC 2, ABCB11 genindeki varyasyonlar yoluyla fonksiyonel safra tuzu ihraç pompası (BSEP) ekspresyonunun aşağı regülasyonu veya yokluğu ile karakterize edilir. PFIC 3 de ise, MDR3 eksikliğine ABCB4 genindeki mutasyonlar neden olur. FIC1 ve BSEP eksikliğinden farklı olarak, MDR3 eksikliği sadece MDR3 genindeki homozigot veya bileşik heterozigot mutasyonlar üzerine bir fenotipe sahip değildir. Bunun yerine, tek bir ABCB4 mutasyonu olan hastalar ya çocuklukta (örneğin kolelitiazis) ya da yetişkinlikte klinik bir fenotipe sahip olabilir. (5).
TJP2 eksikliği, klasik PFIC tip 1-3’ten bile daha nadirdir.
NR1H4 genindeki mutasyonların neden olduğu FXR’deki kusurlar, FIC1 veya BSEP eksikliği ile benzer fenotipik gösterebilir. (6)
Tanımlanmış genlerden MYO5B genindeki bir eksiklik, yaşamın erken döneminde ilerleyici bir kolestaz formuna neden olabilir. Şimdiye kadar, bu alt tipin patofizyolojisi ve doğal seyri ile ilgili sadece sınırlı bilgi bulunmaktadır (7).
Maddirevula ve arkadaşları tarafından 2019 yılında yapılan bir çalışmada 3 gen lokusu daha keşfedilmiş olup bunlar; USP53, LSR ve WDR83OS genleridir (8). USP53 geninin TJP2 ile etkileşime girerek kusurlu bir sıkı bağlantı kompleksine neden olduğu ve TJP2 eksikliğine benzer bir fenotiple sonuçlandığı düşünülmektedir. Etkilenen hastalarda kolestaz, kaşıntı, hipokalsemi ve işitme kaybına yol açar (8).
PFIC Tanısı Nasıl Konulur?
Tanı intrahepatik kolestaza yol açan diğer karaciğer hastalıkları dışlandıktan sonra karakteristik klinik ve laboratuvar parametreleri ve genetik inceleme ile konulabilir (9). Bu nedenle öncelikle anatomik bozuklukların dışlanması gerekmektedir. Bu amaçla ultrasonografi, magnetik rezonans görüntüleme yöntemiyle safra yollarının görüntülenmesi (MR-CP), perkütan transhepatik kolanjiyografi (PTK) ve endoskopik retrograd kolanjiyopankreatikogr afi (ERCP) incelemeleri kullanılabilmektedir.
Hastalığın kesin tanısı genetik incelemeler ile konulabilmektedir (3).
PFIC Hastalığı Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
PFIC’lı olguların tedavisinde tıbbi ve cerrahi yöntemler kullanılır.
Tıbbi tedavi:
-
IBAT inhibitörleri, UDCA, Kolestiramin, Fenobarbital, Rifampisin
Cerrahi Yöntemler:
-
Nazobiliyer Drenaj
-
Biliyer Diversiyon
-
Karaciğer Nakli
*Kaynak:
-
Cavestro GM, Frulloni L, Cerati E, Ribeiro LA, Corrente V, Sianesi M, Franze A, Di Mario F. Progressive familial intrahepatic cholestasis. Acta Biomed. 2002; 73: 53-56.
-
Davit-Spraul, A., Gonzales, E., Baussan, C., & Jacquemin, E. (2009). Progressive familial intrahepatic cholestasis. Orphanet journal of rare diseases, 4(1), 1-12.
-
Jacquemin E. Progressive familial intrahepatic cholestasis. Genetic basis and treatment. Clin LiverDis 2000; 4: 753-63.
-
Felzen, A., & Verkade, H. J. (2021). The spectrum of Progressive Familial Intrahepatic Cholestasis diseases: Update on pathophysiology and emerging treatments. European journal of medical genetics, 64(11), 104317.
-
Mehl, A., Bohorquez, H., Serrano, M.S., Galliano, G., Reichman, T.W., 2016. Liver transplantation and the management of progressive familial intrahepatic cholestasis in children. World J. Transplant. 6 (2), 278–290.
-
Gomez-Ospina, N., Potter, C.J., Xiao, R., Manickam, K., Kim, M.S., Kim, K.H., et al., 2016. Mutations in the nuclear bile acid receptor FXR cause progressive familial intrahepatic cholestasis. Nat. Commun. 7, 10713.
-
Gonzales, E., Taylor, S.A., Davit-Spraul, A., Thebaut, A., Thomassin, N., Guettier, C., et al., 2017. MYO5B mutations cause cholestasis with normal serum gamma-glutamyl transferase activity in children without microvillous inclusion disease. Hepatology 65 (1), 164–173.
-
Maddirevula, S., Alhebbi, H., Alqahtani, A., Algoufi, T., Alsaif, H.S., Ibrahim, N., et al., 2019. Identification of novel loci for pediatric cholestatic liver disease defined by KIF12, PPM1F, USP53, LSR, and WDR83OS pathogenic variants. Genet. Med. 21 (5), 1164–1172.
-
Rebhandl W, Felberbauer FX, Huber WD, et al. Progressive familial intrahepatic cholestasis (Byler disease): current genetics and therapy. Klin Padiatr 2000; 212: 64-70.
